Hayatın ilk günlerinde seslendirme, ağlama şeklindedir. Bu nedenle ağlama bir iletişim aracı niteliğindedir. Yedi haftalıktan küçük çocuklarda açlık ağlamak için en önemli nedenlerden biriyken, gürültü ve ışık ikinci dereceden önemli nedenler arasından sayılabilir. Çocuk ağlamanın ilgi toplamak için bir yöntem olduğunu öğrenir. Daha ileri aylarda bebek aç, yorgun olduğu, korktuğu, ya da yapmakta olduğu faaliyet kesildiği zaman ağlar. İkinci ayın sonundan itibaren ilk zamanlara oranla daha az ağlamaya rastlanırken, farklı sesler çıkarmaya başlarlar. Bu ilkel seslerin çevresel etkilerden ve işitme algısından bağımsız olarak meydana geldiği görülür. Beş ve altıncı aylarda, iletişim tek heceli anlamsız sözcüklere dönüşür. Çocuk artık seslendirmelerini dikkat çekmek, isteklerini açığa vurmak ya da karşı olduğunu belirtmek üzere kullanmaya başlar. Yani, bu ilkel dilini hem kendini ifade etmek, hem de diğerlerinin davranışını değiştirmek amacıyla kullanır. Daha sonra ilk sözcükler dökülmeye başlar genellikle ilk sözcükler 10 ve 15 ay arası ortaya çıkar. Bebeğin mırıldanırken sık sık “anne” ve “baba” sözcüklerini kullandığını gözlemleriz. Bunu doğal ortamda, bir kişiyi ya da bir nesneyi isimlendirerek yaptığında daha da emin oluruz.
Dil ve konuşma problemleri ne tipte olabilir?
Dil ve konuşma problemleri pek çok değişik biçimde ortaya çıkar ve çocuklar, bir ya da birkaç problemi eşzamanlı yaşayabilirler. Örneğin; hangi nedenle olursa olsun, gecikmiş problemi olan bir çocukta, aynı zamanda artikülasyon sorunu da kendini gösterecektir.
Çocuklarda en sık görülen dil ve konuşma problemleri şöyledir.
- Dili anlamaya ilişkin problemler
- Dili ifade etmeye ilişkin problemler
- Uygun iletişim kurabilme yeteneğinde ilişkin problemler (edimbilim)
- Nörojenik kökenli problemler (yapısal)
- Artikülasyon / Fonolojik problem
- Akıcılık problemi
- Ses bozukluğu.
Aile ne zaman yardım istemelidir?
Ailenin ne zaman yardım isteyeceği konusunda belirgin bir kural yoktur. Aile eğer endişeleniyorsa doktoruyla konuşması gerekecektir.
Endişe nedeni şunlar olabilir:
- Çocuğunuz seslere tepki vermiyorsa.
- Siz ve ailenin diğer üyeleri, çocuğunuzun ne söylediğini anlamıyorsanız.
- Ailenin öyküsünde, bir dil ve konuşma gecikmesi varsa.
- Çocuğunuzun dil gelişiminin ve konuşmasının, aynı yaştaki çocuklara göre belirgin olarak geride olduğunu düşünüyorsanız.
Gecikmiş konuşmanın nedenleri nelerdir?
Gecikmiş konuşmaya; disartri, serebral palsy ve diğer nörojenik bozukluklar gibi nörolojik Down sendromu gibi genetik bir problem neden olabilir. Bilinen bir nedene bağlı olmayan gecikmiş konuşma, artikülasyon ya da akıcılık problemleri de olabilmektedir. Bunların yanında, işitme problemleri de gecikmiş konuşmaya neden olabilmektedir. Birçok çocuk, orta kulak iltihabına ilişkin sorunlar yaşayabilir. Ayrıca, çocuğunuz sürekli orta kulak enfeksiyonu çekiyorsa, duymasında ciddi sorunlar ortaya çıkabilir. Bu da, konuşma çabasını olumsuz yönde etkileyecektir. Bu türden belirtilerin olması durumunda, öncelikle bir pediatristin çocuğu görmesi ve gerekirse KBB ve odyoloji muayenesi yapılmalıdır.
Çocuğun konuşmaya başlaması nelere bağlı?
Bir çocuğun konuşmaya başlaması pek çok etkene bağlıdır. Bunlardan en önemlileri alt yapıya ait faktörler yani genetik belirleyiciler, her açıdan fiziksel sağlık, gelişim, vb.dir. Diğer yandan aile ve çevresel şartlar yani annenin sağlığı, anne-çocuk ilişkisinin durumu, anne-baba ilişkisi ve çocuğa karşı tavır-tutumlar, gibi faktörlerdir. Bunlardan bazılarında meydana gelebilecek aksamalar dil gelişimini olumsuz etkileyebilir.
Çocuğun konuşma gelişimini hızlandırmak için neler yapılmalı?
- Çocuğa sevgi ve huzur dolu bir aile ortamı hazırlayın ve ona sevildiğini hissettirin
- Çocuğun bedensel ihtiyaçlarına (yemek, uyku, koruma vb.) cevap verin.
- Çocuk ile yaşı ne olursa olsun sık sık konuşmaya çalışın.
- Yaşına uygun şekilde onun ile oyun oynayın.
- Dengeli ve çeşitli beslenmesini sağlayın.
- Kendi haline kalmasına izin verin.
- Mümkün olduğunca yaşıtlarıyla oyun oynamasını sağlayın.
- Çocuğun başka insanlarla da iletişim kurmasını sağlayın.
- Çocuğunuza hikâye, masal anlatın, ninni söyleyin.
- Size gönderdiği konuşma ve ses mesajlarına cevap verin.
- Bir nesneyi eline aldığında, onunla ilgili bir şeyler anlatın.
- Televizyon karşısında çok uzun süre karmasını engelleyin (0–4 yaş)
- Onunla konuşurken ses tonunu iyi ayarlayın.
- İşaretle anlattığı isteklerini onunla konuşarak yönlendirin, isteklerini anlatmasını sağlayın
- Fikirlerine değer verin, onunla sık sık dertleşin (yaşına uygun olarak)
- Kendine güvenini artırın.
- Sık sık sosyal ortamlarda bulunmasını sağlayın.
- Kalabalık içinde onun konuşmasını teşvik edin.
- Yaşına uygun PROFESYONEL bir eğitim almasını sağlayın.
- Gün içinde belli bir zaman ayırarak onunla resimler üzerinde bol bol konuşun.
- Yaşına uygun olarak hikâye, masal anlatmasını isteyin.
- Konuşma zorlukları gördüğünüzde, onun dikkatini konuşmada zorlandığı noktalara çekmeyin.